“BỐN MÙA” YÊU THƯƠNG CỦA THẾ BÌNH
(Giới thiệu tập thơ “Bốn mùa” của Thế Bình do TÁC PHẨM MỚI biên soạn; Nxb. Lao động, 2009).
Từ khi tham gia quản lý và biên tập Tạp chí Than Việt Nam (nay là Tạp chí Than – Khoáng sản Việt Nam) tôi đã đọc được một số bài thơ, bài báo với bút danh Thế Bình viết về vùng than Mạo Khê, Uông Bí. Những sáng tác thơ Thế Bình tạo cho tôi ấn tượng đặc biệt bởi sự phát hiện, bởi tứ, bởi cảm xúc và năng lực biểu đạt. Thú thực thơ gửi về Tạp chí không ít, nhưng thơ để đăng được không nhiều; thơ tạo được ấn tượng cho bạn đọc (trong đó có chúng tôi) lại càng không nhiều. Các bài báo của Thế Bình gửi về Tạp chí cũng vậy, luôn là những phát hiện những vấn đề mới, những nhân tố mới; phân tích lý giải vấn đề chặt chẽ, thấu đáo. Bởi vậy, những bài viết của tác giả Thế Bình dù thơ hay báo chúng tôi ít phải khi “động bút”.
Ấn tượng ban đầu ấy khiến tôi muốn tìm hiểu về tác giả, bèn sang Ban Trị sự tòa soạn – nơi tiếp nhận bài các cộng tác viên gửi về – để xin địa chỉ, số điện thoại liên hệ. Nhưng bì thư và bản thảo chỉ ghi dòng thông tin ngắn: Thế Bình, Công ty than Uông Bí. Công ty than Uông Bí khi đó có tới 7 đơn vị trực thuộc với hơn 7000 người. Không hiểu tác giả ở văn phòng Công ty hay ở đơn vị cơ sở? Trong vài lần dự họp ở Công ty than Uông Bí, tôi biết nhân vật Bùi Thế Bình, Phó Tổng giám đốc. Nhưng nhác qua ở ông và cả những điều ông phát biểu trên diễn đàn không thấy dấu hiệu của người quan tâm đến thơ phú. Mặt khác, trong không khí căng thẳng của các cuộc họp bàn về sản xuất, về quản lý mà mang văn thơ ra làm quen, e không tiện.
Bẵng đi một thời gian, khoảng giữa năm 2007 thì phải, Tòa soạn nhận được bài của tác giả Thế Bình, Tổng công ty Khoáng sản. Lại cũng chỉ dòng thông tin ngắn, không địa chỉ, không số điện thoại. Lần này thơ và các bài báo của tác giả Thế Bình viết về dự án Đồng Sin Quyền – một tổ hợp khai thác tuyển luyện Đồng đầu tiên ở nước ta; viết về thợ mỏ Khoáng sản ỏ Lào Cai, Cao Bằng v.v. Thơ của Thế Bình (Khoáng sản) trí tuệ, cô đọng hơn, năng lực khái quát cao hơn. Dẫu vậy chúng tôi vẫn nhận ra Thế Bình – Uông Bí và Thế Bình – Khoáng sản là một. Tôi tự hỏi, tác giả này đã chuyển công tác từ Công ty than Uông Bí lên Tổng công ty Khoáng sản chăng? Nhưng địa bàn Tổng công ty Khoáng sản hoạt động càng rộng hơn, gồm mấy chục công ty con và đơn vị trực thuộc, khắp cả nước, tác giả Thế Bình chuyển về đâu ?
Một hôm nhân Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, ông Đặng Thanh Hải, Tổng Giám đốc Tổng công ty Khoáng sản – TKV đến chúc mừng các nhà báo, cùng đi có ông Bùi Thế Bình, Phó Tổng giám đốc. Khi đó tôi mới biết bút danh Thế Bình mà tôi tìm kiếm, đơn giản đó chỉ là bút danh của ông Bùi Thế Bình, Phó Tổng giám đốc Công ty than Uông Bí nay là Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Khoáng sản – TKV.
Ngành Than – Khoáng sản có nhiều nhà quản lý doanh nghiệp tham gia sáng tác văn học nghệ thuật và đều nổi tiếng cả hai lĩnh vực. Về thơ có nhà thơ Vũ Văn Quyết nguyên Giám đốc Công ty than Mạo Khê; Nguyên Ngọc Sính nguyên Giám đốc Trung tâm cấp cứu mỏ; Phạm Đăng Kim nguyên Giám đốc Công ty Vật tư – Vận tải và Xếp dỡ; Âm nhạc có nhạc sỹ Lê Nguyên Thêm, nguyên Giám đốc Công ty than Hòn Gai; về sân khấu có nghệ sỹ vùng mỏ Lâm Chính, nguyên Giám đốc Công ty tuyển than Cửa Ông.v.v. Những nhà doanh nghiệp quản lý này đều đã xuất bản các tập sách, đĩa CD. Riêng nhà thơ Vũ Văn Quyết xuất bản hai tập thơ, trong đó tập “Mặt trời ở phía cơn mưa” phần phụ bản in tranh của Họa sỹ Thành Chương, rất sang trọng.
Khi đã quen nhau, có lần tôi đề nghị ông Bùi Thế Bình tập hợp những bài thơ để in thành tập. Ông nói: “Mình làm thơ chơi ấy mà; như hình thức xả stress ấy mà. In thành tập e ngại quá”. Tôi ngầm hiểu, có lẽ ông ngại thơ ông cũng bị rẻ rúng trong sự ồ ạt của việc xuất bản thơ hiện nay; và chưa biết chừng, có người cho ông hư danh phù phiếm.
Quan niệm sáng tác của ông Bình đã đưa chúng tôi tới những cuộc đàm đạo thời sự văn nghệ chân tình, cởi mở hơn. Chúng tôi nói về tác phẩm văn học “Trò chơi” của Bôn – đa – rép. Nhà văn Nga nổi tiếng này quan niệm văn chương là cuộc chơi lớn, đầy trí tuệ và cũng đầy bất trắc; chúng tôi nói về “cái kiếp giời đày”; “cái kiếp khổ sai” của nhà văn Vũ Trọng Phụng, của nhà văn Nguyên Hồng về nghề cầm bút. Đôi khi chúng tôi nói về Freud, nhà triết học của cõi vô thức với câu nói nổi tiếng: “Nghệ thuật là sự thăng hoa của tính dục”. Có thể hiểu nôm rằng, môi trường bên ngoài kích thích vào bản năng của con người (nghĩa rộng của tính dục) khiến cảm xúc, trí tuệ bị dồn nén. Khi đó, con người “xả” cảm xúc, trí tuệ với những suy nghĩ, những niềm vui, nỗi buồn thông qua việc sáng tác thơ, nhạc, hội họa. Đó là sự thăng hoa của “tính dục” khi ở đỉnh cao. Thì ra quan niệm sáng tác của Thế Bình cũng rất giản dị, chỉ để chơi thôi, để giải tỏa tâm trạng thôi, không mong sự nổi tiếng, lại càng không phải vì hư danh phù phiếm!
Một hôm Thế Bình gọi điện cho tôi: “Ông ạ, có lẽ tôi cũng in tập thơ. Nhiều người động viên thế. Tôi cũng muốn tập hợp thành quyển để cổ vũ phong trào sáng tác ở ngành Khoáng sản. Phong trào bên Khoáng sản trầm quá, không như bên Than. Ông từng làm việc ở Nhà xuất bản Lao động, thông thạo các thủ tục xuất bản, ông giúp nhé”.
Vậy là bản thảo tập thơ “Bốn mùa” của tác giả Thế Bình được ra đời với lời giới thiệu của ông Đoàn Văn Kiển, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn TKV. Trước khi xin giấy phép của cơ quan quản lý xuất bản, tôi đưa bản thảo cho một số bạn bè là nhà văn, nhà phê bình văn học đọc, góp ý. Các nhà văn, nhà thơ đều có bài viết với lời bình tinh tế, khách quan (một số bài đăng trong tập thơ này). Yên tâm về chất lượng bản thảo tôi mới gửi sang Nhà xuất bản Lao động. Khoảng một tuần anh Trương Hữu Thắng, cán bộ biên tập của NXB Lao động (người tham gia biên tập tập thơ này) gọi điện báo tôi: “Bản thảo tốt lắm anh ạ. Nhiều câu đáo để, đọc gai hết người. Nhưng này, theo anh có cần thiết phải đưa phần phụ lục mấy bài viết về bóng đá không nhỉ?”. Tôi trả lời: “Cứ đưa vào. Tác giả này viết nhiều bài báo, đề cập nhiều lĩnh vực. Nhưng với bóng đá, ông ấy “máu” lắm. Những bài viết về bóng đá rất tâm đắc, nên đưa vào phần phụ lục, có mấy lời dẫn là được”. Chị Võ Kim Thanh, Phó Giám đốc NXB cũng gọi điện cho tôi: “ Sao bên các anh nhiều “sếp” tài hoa thế”.
Sự hay dở của tập thơ xin dành cảm nhận và đánh giá của độc giả. Với tôi, được tham gia bếp núc cho việc ra đời tập thơ “Bốn mùa” là sự sẻ chia tâm đắc với tác giả về ước muốn tạo làn gió lay động cho phong trào sáng tác văn hóa, văn nghệ của ngành.
Hà Nội, ngày 2/9/2009
Cao Thâm
