TÁC PHẨM CHỌN LỌC CỦA “ĐỔNG LÍ VĂN PHÒNG” LÂU NHẤT TẬP ĐOÀN TKV
Đó là tập sách chọn lọc tác phẩm báo chí, văn học của anh Nguyễn Quang Tình, hiện là Trợ lý Tổng giám đốc, Tổng Công ty Công nghiệp Việt Bắc. Tính đến 31 tháng 3 năm 2013 – khi chuyển sang làm Trợ lý Tổng giám đốc – anh Tình đã làm công tác văn phòng 37 năm, trong gần 20 năm làm “đổng lí”- Chánh văn phòng – của Tổng Công ty này. Có lẽ anh là một trong những người làm công tác văn phòng lâu nhất mà tôi được biết.
Khi tuyển chọn, biên tập tác phẩm của anh để xuất bản sách, tôi nhận được tập tư liệu đồ sộ với hàng nghìn bài viết của anh đã đăng trên các báo, tạp chí; in trong các tác phẩm với nhiều tác giả và tập truyện kí “Trăng rừng” (tập sách riêng của anh). Ngoài những tác phẩm của anh, tôi còn nhận được bài viết của các ông: Đoàn Văn Kiển, cựu Chủ tịch Tập đoàn TKV, Vũ Văn Đông, Tổng giám đốc Tổng công ty Công nghiệp mỏ Việt Bắc- Nơi anh làm việc gần 40 năm và nài viết của các nhà văn, nhà báo: Võ Khắc Nghiêm, Vũ Thảo Ngọc, Nguyễn Quốc Trung…viết về anh. Từ nguồn tư liệu trên, tôi đã tuyển chọn; trực tiếp làm các các khâu trong quy trình xuất bản để ra đời cuốn sách “Nguyễn Quang Tình-Tác phẩm chọn lọc” với gần 700 trang in, khổ 16X24 cm do Nxb. Hội Nhà văn ấn ành, 2014. Đây là cuốn sách đồ sộ, niềm mơ ước của nhiều người làm nghề viết như chúng tôi.
Tôi biết anh Tình từ thời tôi làm ở Báo Bắc Thái (năm 1996, Báo Bắc Thái chia tách thành Báo Thái Nguyên và Báo Bắc Kạn). Bữa đó, cơ quan tôi tổ chức tổng kết cuộc thi viết báo, anh Tình được Tòa soạn mời dự với tư cách là tác giả đoạt giải của cuộc thi (sau này anh Tình còn được nhiều giải báo chí do Báo Thái Nguyên và các báo khác tổ chức). Đó là người đàn ông tầm thước, mặc bộ đồ trắng, sơvin gọn gàng, đi giày mõm ngóe, trông như công chức thời Tây! Tôi mời anh điếu thuốc lá “Sông Cầu”, anh lịch sự từ chối. Đến bữa, chúc mừng anh chén rượu, anh nâng chén lên nhấp ngụm nhỏ rồi đặt xuống. Khi đó anh Tình đang là Phó Chánh Văn phòng Công ty than Nội địa, nay là Tổng Công ty Công nghiệp mỏ Việt Bắc.
Hơn chục năm sau, tôi về Hà Nội, gặp lại anh. Anh vẫn diện áo trắng, quần trắng, sơvin gọn gàng, vẫn giày mõm ngóe bóng lộn. Mời anh thuốc lá, mời rượu, anh đều từ chối. Hỏi anh, đã lên chức gì rồi? Anh Tình bảo, vưỡn làm anh “ Đổng lý”!
Công ty than Nội địa, Công ty công nghiệp mỏ Việt Bắc, nay trở thành Tổng Công ty; đã hai lần chuyển địa điểm, từ Đông Anh, sang 30B Đoàn Thị Điểm, quận Đống Đa, nay là ngôi nhà nguy nga, tọa lạc ngay đầu phố Phan Đình Giót, quận Thanh Xuân, Hà Nội và anh Tình vưỡn bền bỉ với vai trò “đổng lí”; vẫn là “cánh tay đắc lực” đi qua suốt 6 đời Giám đốc, Tổng giám đốc, 5 đời Chủ tịch quản trị- Hội đồng thành viên Tổng Công ty. Tôi từng làm việc ở 4 cơ quan báo chí, được tác nghiệp tại nhiều cơ quan, doanh nghiệp, trường học, bệnh viện… nhưng chưa thấy ai làm công tác văn phòng và “đổng lí” lâu như anh Nguyễn Quang Tình. Tính đến ngày rời vị trí “đổng lí” Tổng Công ty này, anh Tình đã làm nghề văn phòng 37 năm, trong đó 18 năm làm cán bộ quản lý Văn phòng.
Chánh văn phòng là vị trí, theo tôi, đặc biệt quan trọng. Ở nước ta “nghề gì cũng có Trạng nguyên” (câu này rút trong cuốn “Đàn hương hình” – tác phẩm đoạt Giải Noben của Mạc Ngôn); nghề gì cũng có danh hiệu, nhưng “đổng lí” thì không! Và, các trường đại học ở ta rất nhiều, nhưng chẳng có trường nào có khoa chuyên đào tạo công tác văn phòng. Vậy mà, nhiều công to việc lớn trong cơ quan đơn vị đều do các bác “đổng lí” sắp xếp với vai trò tham mưu cho thủ trưởng đơn vị. Tôi lại cho rằng, làm “đổng lí”, ngoài sự tận tụy, trung thành, còn phải có kiến thức sâu rộng về mọi lĩnh vực thì mới làm tốt vai trò tham mưu quan trọng cho lãnh đạo đơn vị và điều hành thông suốt công việc văn phòng của cơ quan.
Nghề anh Tình được học và trở thành Kỹ sư khai thác mỏ ở Trường Đại học mỏ- Địa chất Hà Nội, tưởng không liên quan gì lắm đến công việc phải đảm nhận! Chắc chắn, anh Tình phải có những yếu tố gì nhằm đảm bảo cho đủ những phẩm chất ấy thì mới làm “đổng lí” ngần ấy năm.
Làm “đổng lí”, nhu cầu phương tiện đi lại phục vụ việc cơ quan, nhu cầu ăn uống v.v. là hết sức bình thường. Nhưng với anh Tình, nếu đi họp hay có công việc gì ở Hà Nội, anh thường đi xe bus; thường ngày, anh thích ăn phở sáng và bún đậu phụ vỉa hè; trong các bữa tiệc, hay tiếp khách, anh ăn qua loa và tuyệt nhiên không uống ruợu. Có lần, trong bữa tiệc, tôi “biên chế” cùng mâm với anh. Bữa đó, nhiều vị khách đến mâm tôi mời rượu. Mọi người cạn chén, riêng anh Tình thì từ chối. Có người, là cấp trên anh Tình, bỗ bã: “làm chánh văn phòng như anh mà không biết uống rựợu thì xin nghỉ đi sang mà làm việc khác!”. Anh Tình tái mặt, nhưng vẫn từ tốn: “Các anh thông cảm. Chiều tôi còn phải làm việc. Bình thường tôi nói năng không được chuẩn lắm.“Tửu nhập-ngôn xuất”. Uống rượu vào, làm ảnh hưởng đến công việc, ảnh hưởng đến người khác nên tôi không dám uống”. Anh kể, có vị giám đốc mà anh làm “ tham mưu” gần 10 năm, vào thời điểm nhiều việc nhất là lúc công ty chuẩn bị kỷ niệm ngày thành lập. Một mình anh vừa đảm nhận chức Chánh văn phòng kiêm thường trực Hội đồng thi đua (dạo ấy đang khuyết chức phó văn phòng) công việc nhiều, ông giám đốc lại là người mang… mệnh hỏa, lúc đi công tác về nghe báo cáo công việc, chưa đủ thông tin, ông ta lo việc không chạy cứ quát um cả lên, thậm chí còn vừa mắng, dọa cho nghỉ việc đi đến 4 lần. Biết tính ông lãnh đạo này nóng, anh giận run người nhưng vẫn cam chịu. Hôm sau, khi ông giám đốc bình tĩnh lại, anh vào gặp, thưa: “Anh ạ! Hôm qua, anh chưa nghe hết đã vội nóng, tôi không có ý kiến. Bây giờ, anh đã bình tĩnh tôi xin hỏi lại rằng, anh thấy tôi không làm được việc bảo tôi nghỉ đi, anh giao việc lại cho ai để tôi bàn giao?”. Ông giám đốc cười hề hề: “Ông chỉ vẽ chuyện, lúc tôi bức xúc nóng lên mà chả nói ông, quát ông thì nói ai, quát ai! Ông làm văn phòng thì đành phải chịu vậy thôi!” Lần khác, một giám đốc mới về nhận chức, anh Tình gặp và nói thẳng “Anh ạ! Tôi làm Chánh văn phòng nhưng không uống được ruợu, anh có thay người khác thì thay đi kẻo tôi sợ mình không hoàn thành nhiệm vụ!” . Ông giám đốc bảo: “ Tôi chỉ cần người làm được việc, uống ruợu hay không là tùy ông, tôi không quan tâm đến việc ấy”!
Có một ông nhà báo họ Vũ theo dõi ngành Than lâu năm, khi đến làm việc gặp anh Tình cùng ăn tối ở Khách sạn Thái Nguyên, ông nói: “Làm cái anh Chánh văn phòng thì chỉ lo việc ăn, ngủ, cờ, đèn, kèn, trống và để sai vặt …”. Anh Tình nhẹ nhàng bảo với ông họ Vũ kia: “Anh hơi chủ quan và hiểu nhầm đấy, tôi đây làm Chánh văn phòng là người tham mưu, giúp việc cho giám đốc, hoạch định cả mục tiêu, kế hoạch và nhiều việc liên quan đến sản xuất, kinh doanh, đối nội, đối ngoại… Nếu chỉ làm riêng những cái việc anh nói thì chỉ cần trình độ của một người tạp vụ cũng lo được. Anh là người có chữ, được nói được viết thì nên thận trọng kẻo lại xúc phạm đến tập thể những người làm văn phòng. Sao anh không nhìn ra thế giới và trong nước, có người từ Chánh văn phòng rồi làm Tổng thống, làm Thủ tướng… ở nước Nga, Nhật Bản… còn ở ta cũng có người lên làm Chủ tịch quốc hội, làm Phó thủ tướng đấy thôi !”
Ôi chao, làm cái anh “đổng lí”, mỗi ngày cần phải điều chỉnh mình từ trang phục, hành vi để không ảnh hưởng đến văn hóa công sở. Buổi sáng mặc bộ đồ sáng, nửa buổi phải dẫn đầu một đoàn đi viếng đám tang, thế là phải thay ngay bộ quần áo đen, ca vát đen, buổi tối có cuộc chiêu đãi khách nước ngoài lại thay bộ khác. Ngoài trang phục cần phải tỉnh táo để giải quyết vô số công việc, trong đó có những việc không thể gọi bằng tên, cũng có những việc “đại sự” ở cơ quan, đã mệt, lại còn phải đương đầu với những áp lực từ nhiều phía; lúc vui cũng không được vui hết mình; lúc ăn cũng phải giữ ý tứ; lúc tự do, nhân cách bị xâm phạm cũng phải kìm nén, lựa thời cơ, nói đúng lúc, đúng chỗ. Làm “đổng lí” một ngày đã mệt, huống gì làm bền bỉ suốt mấy chục năm!
Dù công việc bận rộn quanh năm vẫn viết đều đều, đăng trên các báo và tập hợp xuất bản mấy cuốn sách. Anh viết nhiều thể loại: Báo chí, thơ, truyện ngắn, truyện dài, tiểu thuyết, bình luận văn chương, nghiên cứu văn hóa…. Bài viết của anh, ở thể loại nào cũng lắm thông tin, nhiều sự việc; nhân vật trong truyện của anh, dù hư cấu vẫn thấp thoáng nguyên mẫu ngoài đời; đến nỗi, tờ TÁC PHẨM MỚI (Chuyên về văn học nghệ thuật do tôi phụ trách nội dung) đăng truyện của anh, có người gọi điện đến hỏi tôi: “Ông Tình viết thế là định ám chỉ ai?”…Phải chăng, cái nghề văn phòng được tiếp xúc nhiều người, được biết nhiều chuyện, trong đó có cả những chuyện “thâm cung bí sử” và anh dùng phương tiện nghệ thuật để “thăng hoa” chăng?
…Tôi đã đọc hầu hết các tác phẩm của anh Tình đề chọn lọc in thành cuốn sách đồ sộ này. Đánh giá về chất lượng nghệ thuật thuộc về bạn đọc. Tôi chỉ khẳng định, chắc chắn, những gì anh Tình đã viết, được đăng tải trên các báo và tập hợp xuất bản thành sách, chưa nêu hết một phần vốn sống mà anh Tình đã tích lũy được từ cuộc sống, sách báo, tài liệu và từ nghề văn phòng suốt 37 năm qua.
Hà Nội, tháng 8 năm 2014
