“CÂY CÚC ĐẮNG QUÊN LÒNG MÌNH ĐANG ĐẮNG…”.
(Về Dư Phương Liên – tác giả tự truyện “Tôi phải sống”; “Phép màu yêu thương” và “Chẳng còn sợ hãi”. của Dư Phương Liên. Sách do TÁC PHẨM MỚI tổ chức bản thảo và in ấn)
Viết về Dư Phương Liên, tôi chợt nhớ đến hai câu thơ của nhà thơ Phạm Tiến Duật: “Cây cúc đắng quên lòng mình đang đắng/ Trổ hoa vàng dọc suối để ong bay”. Dư Phương Liên là người khuyết tật, bị điếc, khiếm thi, khiếm âm, vận động khó khăn, ngày đêm chống chọi với những cơn đau. Vậy mà, Dư Phương Liên viết không ngừng nghỉ; viết trong những cơn đau và đã cho xuất bản 2 cuốn sách. Liên còn liên tục có bài đăng trên các báo. Liên chia sẻ trong một bài viết: “Còn sống ngày nào tôi còn viết, đó là đam mê máu thịt, là liều thuốc tinh thần và chiếc chìa khóa vạn năng mở cửa trái tim, mở cửa cuộc đời tôi.”
Cuốn tự truyện “Tôi phải sống” xuất bản năm 2021, in mấy nghìn cuốn, tạo nên một hiện tượng xuất bản của năm đó. Tác phẩm được trích đưa vào sách giáo khoa. Và hiện nay, cuốn kí sự nhân vật “Phép màu yêu thương” của Liên đang in. Tôi vinh dự là người tư vấn xuất bản và biên tập nâng cao chất lượng bản thảo 2 tác phẩm của Liên. Cô giáo Nguyễn Ngọc Dịu (bạn thân của Liên) đọc sửa bản in 2 cuốn sách trên và bạn Nguyễn Thị Hồng, thiết kế bìa và trình bày sách “Phép màu yêu thương”.
Chợt nhớ, cách đây 6 năm, khi tôi biên soạn cuốn sách lịch sử truyền thống cho Trường THCS Phúc Lâm (Mỹ Đức, Hà Nội), đọc được bài viết rất hay của cô giáo Dư Phương Liên. Tôi đề nghị thầy Hiệu trưởng cho gặp tác giả để chỉnh sửa một vài chi tiết trong bài viết. Thầy Sáng, Hiệu trưởng bảo, cô Liên đang bị ốm, rồi thầy cho tôi số điện thoại của Liên. Về nhà, tôi gọi mấy cuộc điện thoại cho Liên nhưng cô đều từ chối. Sau, tôi mới biết, Liên bị u não, mổ 3 lần, suýt chết. Sau các ca đại phẫu, thính lực của Liên mất hoàn toàn; thị giác chỉ khoảng 1/10, đọc, viết phải nhờ con trai hơn 10 tuổi.
Trước khi diễn ra đại dịch Covid, Liên gửi thư cho tôi qua email, chia sẻ, cô đã viết xong cuốn tự truyện “Tôi phải sống”, gửi đi nhiều nhà xuất bản, đều bị từ chối in và nhờ tôi có cách gì để giúp cô ấy. Đọc bản thảo, tôi bất ngờ về nét tài hoa qua những trang văn tươi rói của Liên viết về tuổi hoa niên; về những trang miêu tả nỗi đau đớn tuyệt vọng của Liên sau những ca mổ v.v. Và, tôi cũng nhận ra lí do vì sao bản thảo của Liên bị các nhà xuất bản từ chối. Là vì, Liên sắp xếp bố cục tác phẩm theo trình tự diễn biến của thời gian xảy ra sự việc. Có nhiều đoạn Liên sa đà vào kể lể, không kích thích sự tò mò của độc giả. Bản thảo nhiều lỗi chính tả, chấm câu và viết hoa không chính xác (sau này tôi mới biết, bản thảo do con trai Liên đánh máy)…Nhận ra điều đó, tôi đã hướng dẫn Liên sắp xếp lại bố cục; lắp ghép những “máng, miếng” lại với nhau vẫn đảm bảo tính logic của tác phẩm….Thi thoảng, tôi đến nhà Liên cùng sửa bản thảo. Liên không nghe được, chúng tôi phải trao đổi qua chữ viết bằng bút dạ, chữ rất to trên cái bảng đó dành cho học sinh mẫu giáo.
Cuốn sách hay, rất hay, hàng xóm tôi đọc, có người bật khóc. 1000 cuốn sách đã phát hành hết trong thời gian ngắn, vợ chồng Liên in tái bản hàng nghìn cuốn. Liên viết trên fb của mình, nhà cô có lúc như một công xưởng. Trong nhà, người đóng gói, người viết địa chỉ; ngoài cổng, cánh xe ôm chầu chực nhận hàng…
Sau thành công của “Tôi phải sống”, tôi nghĩ bụng, chắc Liên sẽ không viết được gì nữa vì cuộc sống của cô vây trong bốn bức tường; cô không nghe được, không nhìn được, không tiếp nhận được cuộc sống đang diễn ra. Thậy bất ngờ, Liên lại gửi cho tôi bản thảo “Những người sống quanh tôi” (khi biên tập, tôi đề nghị thay tên sách là “Phép màu yêu thương”) và đề nghị tôi đọc, tư vấn để xuất bản. Bản thảo lần này vẫn là những trang viết tài hoa về 32 nhân vật là bạn bè, người thân của Liên. So với “Tôi phải sống”, văn của Liên trong “Phép màu yêu thương” nuột nà hơn. Đặc biệt, Liên thực sự có tài trong việc khắc họa tính cách nhân vật. Là những câu chuyện người thật nhưng qua cách kể của Liên, câu chuyện không thuần túy là chuyện “người tốt việc tốt” nữa, mà mang giá trị văn học với thông điệp lớn hơn, nhân văn hơn.
“Phép màu yêu thương” là một trong 5 tác phẩm được Giải thưởng TÁC PHẨM MỚI, năm 2023. Trên trang facebook của mình, Dư Phương Liên viết:“Mùa xuân vừa đến mình đã nhận được niềm vui là giải thưởng xuất sắc của năm 2023 cho cuốn sách “Phép màu yêu thương” do trung tâm Tác Phẩm Mới bình chọn, nhằm tôn vinh những giá trị nhân văn trong xã hội. Hội đồng bình chọn gồm nhà thơ, nhà báo Kim Quốc Hoa – từng là phó và tổng biên tập của 6 tờ báo, nhà giáo nhân dân – giáo sư tiến sĩ Nguyễn Lân Dũng, nhà thơ Chử Thu Hằng hội viên hội nhà văn. Nhà văn, nhà báo Nguyễn Cao Thâm (Minh Cao) là Giám đốc Trung tâm.
Dù cơ thể còn rất đau đớn và yếu ớt sau mổ nhưng mình không thể bỏ lỡ sự kiện ý nghĩa này, nên đã chuẩn bị sẵn tâm thế đi từ mấy hôm trước. Thật hay lại đúng vào ngày chồng được nghỉ dạy, thế là mình không cần thuyết phục nhiều, chồng cũng đưa đi luôn.
Đến dự lễ trao giải với mình, còn có chị Hoai Tran (PGS. TS Trần Thị Thu Hoài) người đã viết lời giới thiệu ở đầu cuốn sách “Phép màu yêu thương”. Nếu không có chị “thổi lửa” nhiệt tình khích lệ thì chưa chắc mình đã có cuốn sách này. Ngoài ra là chị Hien Bui độc giả ruột của mình, vừa biết tin sáng nay, chị lập tức xin nghỉ làm chạy đến với mình luôn. Vậy là mình có 3 người vô cùng thân thiết ở bên. Không gì tuyệt hơn thế lúc này.
Theo cảm nhận của mình buổi lễ trao giải diễn ra ngắn gọn, đơn giản nhưng ấm cúng, trang trọng. Không biết có lần nào khác mình được tham dự một sự kiện như thế này nữa không. Chỉ biết trước mắt đây là tín hiệu tốt lành của mùa xuân gửi đến mình và là động lực để mình lại tiếp tục cầm bút, không nên lười biếng, trì hoãn nữa. Nghỉ ăn tết thế đủ rồi”.
Tháng 6/2024, Dư Phương Liên gửi tiếp cho tôi bản thảo lấy tên là “Biến cát thành vàng” và nhờ tôi biên tập; Trung tâm TÁC PHẨM MỚI liên kết xuất bản. Đọc qua nội dung, tôi thấy tên cuốn sách xem ra không ổn, không xứng tầm với chủ đề tác phẩm nên đề nghị Liên thay tên sách. Liên và bạn của Liên đưa ra nhiều tên sách, trưng cầu ý kiến của mọi người. Cuối cùng, “Chẳng còn sợ hãi” do tôi đặt tên được Liên và mọi người nhất trí. Trên bìa 4 của cuốn sách, tôi viết: “… cuốn sách thứ 3 này cho ta thấy bước tiến dài của Dư Phương Liên về tư duy. Vẫn là những trang viết tài hoa, vẫn là thân phận của mình, nhưng Dư Phương Liên đã nâng tầm giá trị của tác phẩm thành triết lí sống về tiềm năng, sức mạnh vô tận của con người. Trong bất hạnh, trong đau đớn, con người biết tự chữa lành viết thương cho mình thì “Chẳng còn sợ hãi”! Sách do NXB Phụ nữ Việt Nam cấp giấy phép, ấn hành tháng 7/2024./.
Hà Nội, 8/2024
Nhà văn Cao Thâm
