NGÔI NHÀ XƯA YÊU DẤU
Giới thiệu tập bút kí lịch sử “Ngôi nhà xưa yêu dấu” của Dương Việt Tiến. Sách do TÁC PHẨM MỚI tổ chức bản thảo, thiết kế, in ấn.
Bây giờ, ngày và đêm, ô tô, xe máy cuồn cuộn qua cầu Vĩnh Tuy – một trong những cây cầu lớn bắc qua sông Hồng trên địa bàn Hà Nội. Nhưng có lẽ ít người biết, phía bờ Nam của cầu Vĩnh Tuy, trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, nơi đây từng có một ngôi nhà ngói 5 gian là cơ sở liên lạc, hoạt động của nhóm Văn hóa Cứu quốc, gồm các ông: Trần Quốc Hương (Mười Hương), Nguyễn Huy Tưởng, Lưu Văn Lợi, Nguyễn Đình Thi, Thôi Hữu, Hoàng Đạo Thúy, Nguyễn Hữu Đang…Ngôi nhà này còn là nơi in số báo Tiên Phong đầu tiên để trình Đại hội Quốc dân Tân Trào, Tuyên Quang, diễn ra ngày 16 và 17 tháng 8 năm 1945.
Chủ nhân ngôi nhà này là ông Dương Quang Trị và vợ ông là bà Lưu Thị Hương. Ngôi nhà nằm gần các đồn bốt của giặc Pháp nhưng ông bà vẫn bất chấp nguy hiểm, nuôi dấu các chiến sĩ văn hóa, nuôi dấu những chiến sĩ cộng sản vượt ngục.
Ngôi nhà lịch sử đó đã bị giặc Pháp đốt cháy sau Ngày Toàn quốc kháng chiến (20/10/1946). Sau khi Tiếp quản Thủ đô, năm 1954, gia đình ông bà từ Chiến khu Việt Bắc trở về dựng ngôi nhà trên nền đất cũ. Từ ngôi nhà này, ông bà đã âm thầm vượt qua các cuộc chiến tranh ác liệt; vượt qua gian khó của thời bao cấp để nuôi dạy các các con trưởng thành. Năm 2005, ngôi nhà trên nền đất cũ phá dỡ để lấy mặt bằng xây dựng cầu Vĩnh Tuy; phần đất còn lại, con trai ông bà xây dựng ngôi nhà mới, nay là số nhà 96 Nguyễn Văn Viên, phường Vĩnh Tuy, Thành phố Hà Nội và đã được Ủy ban Nhân dân Thành phố Hà Nội gắn biển di tích lịch sử. Ông bà Dương Quang Trị – Lưu Thị Hương được Nhà nước cấp bằng “Có công với nước”.
Ngôi nhà lịch sử ấy nay không còn. Những nhân chứng về các sự kiện lịch sử xảy ra trong ngôi nhà này cũng đã mất. Sau thời gian dài tìm kiếm, tích lũy tư liệu, tác giả Dương Việt Tiến, con của ông bà Dương Quang Trị – Lưu Thị Hưng đã viết cuốn truyện kí “Ngôi nhà xưa yêu dấu” tái hiện những sự kiện xảy ra trong ngôi nhà lịch sử đó và cuộc đời, sự nghiệp của bố mẹ ông.
Bố ông, một thợ điện từ thời Pháp, được các nhà hoạt động cách mạng giác ngộ lí tưởng cộng sản và dìu dắt, sau này trở thành cán bộ lãnh đạo địa phương; làm cán bộ thuộc Văn phòng Trung ương Đảng tại Chiến khu Việt Bắc, rồi làm việc trong Bộ Ngoại giao cho đến khi nghỉ hưu. Mẹ ông là phụ nữ mang phẩm chất cao quý của phụ nữ Việt Nam, cả đời hi sinh cho đất nước, cho cho chồng, con.
Viết về cuộc đời của bố mẹ nhưng tác giả Dương Việt Tiến cung cấp cho bạn đọc nhiều tư liệu về các sự kiện lịch sử mà bố mẹ ông là người trong cuộc. Đó là những ngày Hà Nội chiến đấu “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh” mùa Đông năm 1946; là Chiến khu Việt Bắc, Chiến khu II Hiệp Hòa (Bắc Giang) nơi gia đình tác giả sinh sống; là Ngày Tiếp quản Thủ đô; Hà Nội những năm sục sôi đánh Mỹ và người dân Hà Nội những năm bao cấp sống bằng tem phiếu…
Nhiều sự kiện lịch sử được ông tái hiện trong cuốn sách khiến bạn đọc bất ngờ. Chẳng hạn, những sự kiện lịch sử xảy ra Đài Vô tuyến điện Bạch Mai nơi bố ông làm việc năm 1938. Đây là đài phát sóng do Pháp xây dựng từ năm 1912. Nơi đây, chiều 2/9/1945, với máy cải tiến công suất chỉ 300W, Đài phát sóng Bạch Mai đã truyền đi lời Chủ tịch Hồ Chí Minh trịnh trọng đọc Tuyên ngôn Độc lập và nhiều sự kiện lịch sử quan trọng khác. Với vai trò là trưởng kíp trực, bố ông cùng các cộng sự đã bảo vệ an toàn cho các chương trình phát sóng đặc biệt đó.
Nhiều hình ảnh, nhiều câu chuyện trong cuốn sách được tác giả kể lại đọc rất cảm động. Đó là hình ảnh mẹ tác giả gánh con đi tản cư khắp nơi; Chuyện máy bay B52 của giặc Mỹ ném bom vào làng Vĩnh Tuy, vào Nhà máy dệt 8/3 giết hại hàng chục người dân lương thiện v.v. Câu chuyện của cha mẹ ông trong “Ngôi nhà xưa yêu dấu” là câu chuyện của những người dân Hà Nội yêu nước, gắn với các sự kiện lịch sử hào hùng của dân tộc.
Tác gải Dương Việt Tiến là kĩ sư ô tô được đào tạo tại Trường Đại học Bác khoa Hà Nội. Ông từng có 25 năm làm Phó Giám đốc Nhà máy Cơ khí Công trình thuộc ngành Giao thông – Vận tải. “Ngôi nhà xưa yêu dấu” là tác phẩm đầu tay của ông được bố cục chặt chẽ; các sự kiện đều có tư liệu minh chứng khách quan, chân thật. Hành văn giản dị, mộc mạc, dễ đọc. Trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.
Hà Nội, tháng 8/2025
Nhà văn Cao Thâm
(Giám đốc Trung tâm TÁC PHẨM MỚI)
